Już za kilka dni, 1 listopada, będziemy obchodzić Uroczystość Wszystkich Świętych. To bez wątpienia szczególny dzień. Większość z nas przeznacza go na wspominanie swoich zmarłych bliskich, spotkanie z rodziną. W całej tej zadumie wśród zniczy i kwiatów zazwyczaj brakuje nam jednak czasu na refleksję nad wpływem naszych wyborów na otaczający świat (a także nas samych). Niestety, po sprzątaniu i przystrajaniu grobów zostaje bardzo dużo zanieczyszczeń i odpadów, w większości nie poddawanych recyklingowi. Może wydaje wam się, że o takich rzeczach nie ma sensu myśleć w tych szczególnych okolicznościach? Naszym zdaniem, wręcz przeciwnie. Wszystkich Świętych to doskonały czas, żeby wspomnieć tych, których niestety już z nami nie ma i zadbać o tych, którzy jeszcze tutaj są, lub w przyszłości będą.
Znicze gorsze i lepsze (dla środowiska)
Polska jest najbardziej znaczącym producentem świec w Europie – to tutaj produkuje się niemal 40% z nich [1]. Dotyczy to oczywiście świec różnego rodzaju, ale znicze zajmują w statystykach szczególne miejsce. Polska bowiem, obok Austrii, Chorwacji i Słowenii, zużywa ich rocznie najwięcej. Większość jednego dnia – podczas obchodzenia Wszystkich Świętych.
Według Portalu Komunalnego [2] Polacy kupują rocznie ok. 300 milionów zniczy. Większość z nich po wypaleniu trafia do kosza. Dlaczego? Plastikowe, jednorazowe znicze są wszechobecne, a do tego tańsze i wygodniejsze od, na przykład, szklanych czy terakotowych – dlatego, idąc na cmentarz, kupujemy je niemal odruchowo. W wyniku naszych wyborów, co rok, każde miasto musi radzić sobie z kilkuset tonami cmentarnych odpadów, w znacznej mierze niesegregowanych. Niektóre parafie i niektórzy burmistrzowie czy prezydenci miast pochylają się ku temu problemowi (a nawet organizują lokalne akcje “recyklingu” zniczy). To świetnie, ale jednak trochę za mało, bo problem nadal mamy ogromny.
Rozwiązanie (przynajmniej częściowe) jest stosunkowo proste. Wystarczy pamiętać, że więcej nie znaczy lepiej. Następnym razem, odwiedzając bliskich na cmentarzu podczas Wszystkich Świętych, wybierzmy jeden, wielorazowy, nieplastikowy znicz z wymiennymi wkładami i następnym razem kupujmy tylko je. Albo jeszcze lepiej – zróbmy znicz sami. Chodzi przecież o symbol, pamięć, a nie zbędny przepych.
Parafina truje!
Jeszcze jeden argument przemawia za ograniczeniem użycia zniczy do minimum. Zdecydowana większość z wkładów, które rozpalamy ku pamięci bliskich, to wkłady parafinowe.
Problem polega na tym, że parafina podczas spalania uwalnia spore ilości lotnych związków organicznych (tzw. LZO lub VOC). Ze względu na ich toksyczne działanie na zdrowie człowieka, dopuszczalne stężenie niektórych z nich w powietrzu jest nawet regulowane prawnie [3]. Jeden z nich – benzen – jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ wykazuje działanie bardzo silnie kancerogenne. Z badania [4] przeprowadzonego w 2013 roku na cmentarzach w Opolu i Grodkowie wynika, że po obchodach Wszystkich Świętych, stężenie benzenu wzrosło tam odpowiednio o 200% i 144%, a toluenu o 366% i 342%. Takie stężenia szkodliwych substancji nie pozostają z pewnością bez konsekwencji dla zdrowia.
Mówiąc bardziej obrazowo – substancje wydzielane podczas palenia świec, zniczy itp. mają podobny skład do spalin emitowanych przez silniki Diesla [4]. Dumając na cmentarzu wśród setek tysięcy parafinowych zniczy oddychamy tak zanieczyszczonym powietrzem, jakiego możemy spodziewać się na środku ruchliwego skrzyżowania. Takie wspomnienie zmarłych niewiele ma wspólnego z podniosłością i nikomu niestety nie służy.
Najbezpieczniejsze dla zdrowia są wkłady z naturalnego wosku pszczelego czy sojowego. Nawet wkłady stearynowe redukują emisje szkodliwych związków o niemal połowę względem parafinowych. Jeśli zatem nie chcemy robić zniczy własnoręcznie, z pewnych składników, warto chociaż zwracać uwagę na kupowane wkłady.
Kwiaty i kwiaty… co z wiązanką na Wszystkich Świętych?
Cmentarne odpady po Wszystkich Świętych to oczywiście nie tylko znicze. Plastikowe kwiaty i wiązanki na grobach to widok, który chyba nikomu z nas nie jest obcy. Owszem, kwiaty sztuczne są bardziej trwałe od żywych, a na temat tego, które są bardziej ekologiczne, można prowadzić długie dyskusje. Sztuczne kwiaty to w końcu plastik (sporadycznie jedwab), a żywe często uprawiane są szklarniowo z wykorzystaniem pestycydów i transportowane na duże odległości.
Warto jednak pamiętać, że między tymi dwoma, najbardziej oczywistymi wyborami, mamy jeszcze kilka innych. Nieszkodliwy dla planety, piękny i naturalny stroik na Wszystkich Świętych możemy np. wykonać własnoręcznie – nawet z popularnych, ogrodowych roślin. Tak wykonany stroik jest darmowy, ekologiczny i – co najważniejsze – przygotowany z sercem oraz zaangażowaniem.
Jeśli mimo wszystko nie mamy czasu, energii lub zasobów, żeby wykonać wiązankę samemu, naszym zdaniem (niepopartym nauką, która w tej kwestii milczy) lepiej kupić żywe kwiaty. Byle oszczędnie, bo – przypomnijmy – chodzi o symbol. Acha, jeszcze jedno – pamiętajmy, żeby zrezygnować zielonej gąbki florystycznej, która ma zatrzymywać wilgoć i nawadniać kwiaty. Materiał, z której jest wykonana, łatwo się kruszy, a zatem szybko i skutecznie dokłada się do problemu z mikroplastikiem [5].
Selektywna zbiórka odpadów na cmentarzu
Część z was może myśli sobie: „co z tego, że zużywamy plastik, skoro na większości cmentarzy segreguje się odpady?” Racja, ale…
Pomijając już sam aspekt nieefektywnego i kosztownego recyklingu, niestety odpady zanieczyszczone parafiną (jednorazowe znicze i wkłady) nigdy do recyklingu nie trafią. Ich domycie jest zwyczajnie zbyt trudne. Podobnie będzie ze zniczami elektrycznymi, których nie można po prostu wyrzucić do żółtego śmietnika (mimo, że w większości wykonane są z tworzyw sztucznych). Nie powinniśmy ich utylizować także w koszach na odpady zmieszane. Należy oddać je do lokalnego Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów (PSZOK).
Kolejną – już ostatnią – kwestią jest sprzątanie grobów. Odpady, które zostają po takich zabiegach (zabrudzony papier, szmatki), zazwyczaj także nie nadają się do recyklingu i lądują na wysypiskach. Warto zatem wziąć ze sobą akcesoria (szczotki, gąbki itd.), których użyjemy wielokrotnie. Oczywiście dobrze jest też ograniczyć ilość używanych chemicznych środków czystości i zastąpić je tymi mniej szkodliwymi dla środowiska. W okresie obchodzenia Wszystkich Świętych naprawdę dużo chemikaliów spływających po nagrobkach wsiąka bezpośrednio w glebę.
W tym ważnym dniu pamiętajcie przede wszystkim o swoich bliskich, których już nie ma z wami, ale nie zapominajcie też o środowisku, od którego zależy przecież dobro wszystkich tych, którzy jeszcze tutaj są.
Źródła
- [1] Eurostat, 2019: Trade and production of candles (dostęp 23.10.2020).
- [2] Olejniczak K., 2019: Nie kupuj zniczy i sztucznych kwiatów. Apelują miasta, ekolodzy i… księża. Portal Komunalny (dostęp 23.10.2020).
- [3] European Commission, 2008: Directive 2008/50/EC of the European Parliament and of the Council of 21 May 2008 on ambient air quality and cleaner air for Europe.
- [4] Olszowski T., Kłos A., 2013: The impact of candle burning during All Saints’ Day ceremonies on ambient alkyl-substituted benzene concentrations. Bulletin of environmental contamination and toxicology, 91: 588–594.
- [5] Trestrail C., Walpitagama M., Hedges C., Truskewycz A., Miranda A., Wlodkowic D., Shimeta J., Nugegoda D., 2019: Foaming at the mouth: Ingestion of floral foam microplastics by aquatic animals. Science of The Total Environment, 705.
Jeśli podoba Ci się treść na blogu, możesz podziękować za moją pracę stawiając mi wirtualną kawę:
