Zanieczyszczenie wód, zarówno stojących, jak i przepływających, to duże zagrożenie dla zdrowia ludzi i różnorodności biologicznej samej w sobie. Oprócz (z pewnością niezbędnych) rozwiązań systemowych, na dużą skalę, o dobry stan wód można zadbać też oddolnie – na przykład budując roślinne wyspy filtracyjne. Jest to rozwiązanie proste, tanie, całkowicie naturalne i skuteczne. Pomaga w łatwy sposób zadbać o czystość stawów i niewielkich zbiorników wodnych, jednocześnie aktywizując do zaangażowania w działania na rzecz ochrony środowiska.
Czym są wyspy filtracyjne?
Roślinne (lub hydrofitowe) wyspy filtracyjne to stosunkowo niedawno spopularyzowany, naturalny sposób na oczyszczanie wód (głównie stojących). Założenie nie jest skomplikowane – taką wyspę stanowią po prostu odpowiednio dobrane rośliny filtrujące, zamocowane na wypornościowej, drewnianej konstrukcji. Taka wyspa zostaje przycumowana i dryfuje na powierzchni wody. Tak skonstruowane maty hydroponiczne wspomagają przepływ wody poniżej i przez rośliny, a ich system korzeniowy działa jak naturalny filtr [1].
Wyspy filtracyjne sprawdzają się wszędzie tam, gdzie utrudnione lub niemożliwe jest utrzymanie roślinności bagiennej, pełniącej funkcję naturalnego filtratora. Wyspy filtracyjne są zatem świetne w przypadku zbiorników o dużych wahaniach poziomu wody, bez strefy wody płytkiej lub o zbyt stromych dla roślin brzegach [2].
Jak hydrofitowe wyspy oczyszczają wodę?
Wyspy filtracyjne poprawiają jakość wody na kilka sposobów. Po pierwsze, pobierają składniki odżywcze z górnych warstw wody, które w dużej mierze pochodzą ze spływów powierzchniowych (woda opadowa spływająca po powierzchni gruntu do zbiornika wodnego). Takie spływy wypłukują wiele zanieczyszczeń rolniczych i antropogenicznych i zatruwają zbiorniki – w obecności wysp skutki takiego zanieczyszczenia są mniej odczuwalne. Wyspy filtracyjne pełnią funkcję fitoremediantów, które “wyciągają” z wody także metale ciężkie, które zostają uwięzione w roślinnych tkankach.
Ponadto, takie roślinne konstrukcje są doskonałym siedliskiem pożytecznych dla ekosystemu wodnego bakterii (które również przyczyniają się do uzdatniania wody) [1].
Dryfujące rośliny filtrujące wspierają bioróżnorodność
Oczyszczanie wody z nadmiaru składników biogennych i toksycznych to główny cel tego typu konstrukcji, ale nie ich jedyna zaleta. Oprócz tego, wyspy filtracyjne zacieniają zbiornik, co jest bardzo przydatne, jeśli woda za bardzo się w nim nagrzewa (co z kolei pośrednio i bezpośrednio zagraża organizmom wodnym) [2]. Dzięki wydzielaniu i transportowi tlenu, w niewielkim stopniu przyczyniają się też do natlenienia zbiornika czy np. oksydacji fitotoksyn [1].
Korzenie roślin stanowiących wyspy filtracyjne z czasem zaczynają tworzyć gęste, długie “lasy”. Jest to doskonałe schronienie dla narybka i “przystań” dla owadów. Z czasem strefa korzeniowo-kłączowa wyspy może rozrosnąć się do tego stopnia, że wsparcie pod postacią ramy i elementów wypornościowych będzie niepotrzebne [2]. Rośliny na wyspie stanowić też mogą cenne urozmaicenie składu gatunkowego roślinności na danym zbiorniku, potencjalnie przyciągając większą różnorodność zwierząt. Niektóre z nich są chętnie zajmowane przez ptaki wodne.
Jakie rośliny nadają się na wyspy filtracyjne?
Rośliny, z których można stworzyć wyspy filtracyjne, to tak zwane makrofity, czyli stosunkowo duże rośliny wodne (które nierzadko stanowią organizmy wskaźnikowe w ocenie stanu ekologicznego wód). Na jednej wyspie może bez problemu znajdować się kilka spośród polecanych gatunków:
- czermień błotna (Calla palustris);
- kosaciec żółty (Iris pseudacorus);
- łączeń baldaszkowy (Butomus umbellatus);
- turzyca błotna (Carex acutiformis);
- turzyca pospolita (Carex nigra Reichard);
- manna mielec (Glyceria maxima);
- tojeść rozesłana (Lysimachia nummularia);
- tojeść bukietowa (Lysimachia thyrsiflora);
- mięta nadwodna (Mentha aquatica);
- bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata);
- niezapominajka błotna (Myosotis scorpioides);
- oczeret jeziorny (Schoenoplectus lacustris);
- jeżogłówka gałęzista (Sparganium erectum);
- pałka drobna (Typha minima).
Do tworzenia dryfujących wysp roślinnych najlepiej użyć rośliny z upraw hydroponicznych lub pozyskać dzięki uprzejmości innego posiadacza stawu. Podłoże roślin z upraw pojemnikowych może np. zawierać nawozy – niepożądane w zbiornikach wodnych.
Jak własnoręcznie wykonać roślinne dryfujące wyspy?
Wykonanie niewielkiej wyspy filtracyjnej jest bardzo proste. Wystarczy kilka desek, pustych butelek, trytytki, tkanina jutowa, kawałek siatki, podłoże do oczek wodnych, słoma, sznurek, wybrane rośliny. Do tego trochę czasu i dobrych chęci. W celu zapoznania się z instrukcją “krok po kroku” polecamy filmik przygotowany przez Fundację Sendzimira:
W Polsce zakładaniem ogrodów wodnych i wysp filtracyjnych zajmuje się np. fundacja On Water (część grafik użytych w artykule pochodzi ze strony fundacji).
Źródła:
- [1] Colares G., Dell’Osbel N., Wiesel P., Oliveira G., Lemos P., Silva F., Lutterbeck C., Kist L., Machado Ê., 2020. Floating treatment wetlands: A review and bibliometric analysis. Science of The Total Environment, 714.
- [2] Fundacja Sendzimira: Roślinne Wyspy Filtracyjne [dostęp 25.06.2020].
Jeśli podoba Ci się treść na blogu, możesz podziękować za moją pracę stawiając mi wirtualną kawę:
