25 września 2015 roku w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku, na szczycie Agendy Zrównoważonego Rozwoju 2030, w końcu postanowiono przerwać stagnację. Przedstawiciele ponad 100 państw, grupy religijne, środowiska akademickie i ludzie świata biznesu jednogłośnie postanowili działać na korzyść planety i przyszłych pokoleń. W wyniku obrad opracowano i zatwierdzono 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju, do których realizacji zobowiązali się wszyscy (193) przedstawiciele państw członkowskich. W ich implementacji kluczowe jest podjęcie wysiłku, który służyć ma jednocześnie każdemu z osobna i wszystkim razem. Działania muszą zostać podjęte w trzech obszarach zrównoważonego rozwoju: społecznym, gospodarczym i ochrony środowiska.
Cel 1: Wyeliminować ubóstwo we wszystkich jego formach na całym świecie
Na całym świecie, 183 miliony ludzi wciąż żyją poniżej granicy ubóstwa, czyli z przychodem mniejszym niż 1,90$ dziennie. Większość z nich żyje w południowej części Azji i Afryce subsaharyjskiej, głównie w krajach dotkniętych konfliktami polityczno-społecznymi. Szacuje się, że w roku 2016 tylko 45% społeczeństwa miało dostęp do świadczeń na rzecz opieki zdrowotnej. Ubóstwo to jednak zdecydowanie szersze zagadnienie. Jego przejawy obejmują także głód i niedożywienie, ograniczony dostęp do edukacji, dyskryminację i wykluczenie społeczne, a także brak możliwości uczestnictwa w podejmowaniu decyzji społecznych. Wzrost gospodarczy musi być zatem inkluzywny i promować nieskrępowaną równość.
Cel 2: Wyeliminować głód, osiągnąć bezpieczeństwo żywnościowe i lepsze odżywianie oraz promować zrównoważone rolnictwo
Dzisiaj, 1 na 9 osób cierpi z powodu niedożywienia. Jest to ekwiwalent 815 milionów ludzi w skali świata. W takiej sytuacji żyje 13% mieszkańców krajów rozwijających się. Niedożywienie jest także przyczyną prawie połowy śmierci dzieci poniżej piątego roku życia – czyli nieco ponad 3 milionów każdego roku. Wiele do życzenia pozostawia także bezpieczeństwo żywności, która produkowana w niezrównoważony sposób, przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska i zmian klimatycznych. To, jak dysponujemy żywnością i w jaki sposób ją produkujemy jest zatem zagadnieniem kluczowym, na które musimy odpowiedzieć jak najszybciej. W skali globalnej.
Cel 3: Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt
Mimo, że dzięki rozwojowi medycyny żyjemy coraz dłużej, a dzięki szczepionkom i lepszej dostępności do lekarstw coraz więcej dzieci może cieszyć się zdrowiem, nadal jest wiele do zrobienia. Nie na całym świecie jest bowiem równy dostęp do opieki zdrowotnej, tak samo nie jest on równy dla wszystkich grup społecznych. W realizacji tego celu ważne wydaje się zarówno opracowanie lepszego finansowania systemów zdrowotnych, jak i podwyższanie standardów sanitarnych i edukacja na temat poprawnej higieny (oraz dostęp do środków umożliwiających jej utrzymanie). W kwestii zdrowia nie można również zapomnieć o walce ze szkodliwym zanieczyszczeniem środowiska (oczyszczenia wymaga zarówno powietrze, jak i woda).
Cel 4: Zapewnić wszystkim edukację wysokiej jakości oraz promować uczenie się przez całe życie
Na całym świecie, nadal prawie 265 milionów dzieci w wieku szkolnym nie ma dostępu do edukacji lub nie korzysta z niej z innych powodów. Wiele osób na całym świecie pozostaje także niepiśmiennymi. Poprawa takiego stanu rzeczy jest kluczowa, jeśli chcemy wspólnie budować lepszą przyszłość naszej planety. Ponadto, dostęp do edukacji jest podstawowym prawem każdego człowieka. Przeszkodą jest jednak słaba infrastruktura szkolna w krajach rozwijających się, a także niskie kompetencje i deficyt osób nauczających. Ogromnym problemem, który wymaga podjęcia działań, jest także wykluczenie kobiet z procesu edukacji, co w XXI wieku jest co najmniej niepostępowe, a na pewno nie sprawiedliwe.
Cel 5: Osiągnąć równość płci oraz wzmocnić pozycję kobiet i dziewcząt
Nierówność płciowa na świecie to bardzo szerokie i trudne zagadnienie. Oprócz dostępu do edukacji, wiele kobiet nie może korzystać z podstawowych praw człowieka. Przedwczesne i przymusowe małżeństwa to tylko początek lawiny. Rocznie, nadal ok 200 milionów młodych kobiet i zupełnie małych dziewczynek jest wbrew własnej woli poddawanych obrzezaniu, zazwyczaj w karygodnych higienicznie warunkach (przez co wiele z nich traci życie). Szacuje się, że 1 na 5 kobiet przynajmniej raz w ciągu roku doświadcza przemocy ze strony partnera. W 49 krajach na świecie prawo ich nawet nie chroni. Ponadto, w 18 krajach mężczyzna nadal legalnie może zabronić żonie zarabiania pieniędzy. O ile to jest problem głównie krajów rozwijających się, kraje “wysoko rozwinięte” nadal zmagają się z nierównymi płacami mężczyzn i kobiet obejmujących takie same stanowiska.
Cel 6: Zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi
Na świecie nie ma równości także jeśli chodzi o dostęp do wody pitnej. Aż 1 na 4 placówki medyczne ma z tym problem, nie wspominając o prywatnych potrzebach ludzi (3 na 10 osób na świecie nie ma dostępu do bezpiecznej wody a 6 na 10 nie ma możliwości korzystania z infrastruktury sanitarnej). Z zarządzaniem wodą łączą się także inne, równie poważne problemy. Chodzi tutaj głównie o jej zanieczyszczenie wynikające z braku odpowiedniego przetwórstwa odpadów płynnych. W konsekwencji cierpią nie tylko ludzie, ale także rozmaite ekosystemy. Lepsze zarządzanie zasobami wodnymi ich ochrona i dbanie o czystość, jak i rozbudowa infrastruktury sanitarnej w miejscach, gdzie takiej brakuje, to jeden z priorytetów zrównoważonego rozwoju.
Cel 7: Zapewnić wszystkim dostęp do stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie
Jeśli jesteśmy już w temacie zanieczyszczenia środowiska, nie sposób wspomnieć o energii. To chyba dziedzina, w którą aktualnie najwięcej się inwestuje – i znowu nie bez powodu. W samym tylko roku 2012, zanieczyszczenie powietrza spowodowane spalaniem paliw kopalnych przyczyniło się do śmierci prawie 4,5 miliona ludzi. Jak wiadomo, są one także jedną z przyczyn największej katastrofy ekologicznej naszych czasów (która napędza zresztą wszystkie inne) – zmiany klimatu. Mimo, że odnawialne źródła energii stanowią coraz większy procent źródeł elektryczności w ogóle, cały czas jesteśmy daleko od rozwiązania problemu. Dlatego inwestycje w czystą energią są dla państw, które przyjęły Agendę Zrównoważonego Rozwoju 2030, podstawą działań proekologicznych w najbliższych latach.
Cel 8: Promować stabilny, zrównoważony i inkluzywny wzrost gospodarczy, pełne i produktywne zatrudnienie oraz godną pracę dla wszystkich ludzi
Nieco bardziej ekonomicznym problemem jest kwestia pracy. Jak się okazuje, nadal ok 60% ludzi na świecie pracuje na czarno, bez dostępu do opieki zdrowotnej i pewnej stabilności finansowej. Nie wspominając o ludziach, którzy pozostają bez pracy w ogóle. Ponadto, mężczyźni zarabiają średnio 12,5% więcej, niż kobiety na analogicznych stanowiskach. Równy dostęp do pracy i legalnego zatrudnienia wydaje się niezbędny, żeby poprawić zarówno jakość życia jak i relacji międzyludzkich na świecie.
Cel 9: Budować stabilną infrastrukturę, promować zrównoważone uprzemysłowienie oraz wspierać innowacyjność
To chyba jedyny punkt Agendy, którego realizacja może wejść w konflikt z ekologią. Chociaż rozwój i infrastruktura mają być zrównoważone, ciężko wyobrazić sobie znikanie bezdroży na jeszcze większą skalę, niż dzieje się to dzisiaj. Ten punkt zakłada bowiem w bardzo dużej mierze budowę infrastruktury, która zapewni lepszą łączność i przepływ towarów na obszarach, gdzie aktualnie tego brakuje. Cel zakłada industrializację i technologizację, która ma ułatwić życie ludziom. Bierze się pod uwagę także zwiększanie efektywności energetycznej procesów produkcyjnych i urządzeń elektrycznych, ale interpretacja tego punktu może być różna. Różne mogą być też konsekwencje wdrażania go na skalę globalną.
Cel 10: Zmniejszyć nierówności w krajach i między krajami
Ten w założeniach bardzo prospołeczny cel, jeśli zostanie rozważnie wdrożony, może naprawdę sporo zmienić na świecie. Kraje zaangażowane mają wspólnie dążyć do wyrównywania poziomu życia w różnych rejonach świata. W obrębie samych państw jednak, rządy mają walczyć z ekskluzywnością społeczną i polityczną. Powoli rozwiązywane mają być kwestie nierówności płciowej, religijnej, etnicznej itd. W tym celu zawiera się także ochrona praw i zapewnienie bezpieczeństwa osobom migrującym.
Cel 11: Uczynić miasta i osiedla ludzkie bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu
W miastach żyje dzisiaj 3.5 miliarda ludzi, czyli połowa wszystkich z nas. Do 2030 roku przewiduje się, że do aglomeracji wyemigruje kolejne 1,5 miliarda. Dlatego punkt dotyczący miast musiał zostać zawarty w celach zrównoważonego rozwoju. Z jednej strony to dobra wiadomość – miasta stanowią 3% powierzchni ziemi, lepiej więc, że tworzymy coraz bardziej zwarte ekosystemy ludzki, zostawiając miejsce dzikiej naturze. Z drugiej jednak strony już dzisiaj emisja dwutlenku węgla w 75% pochodzi z miast – ciężko wyobrazić sobie jak bardzo wzrośnie, jeśli dalej będą się rozrastać. Dlatego tak ważne jest wdrażanie idei smart cities, które łączą funkcjonalność z ekologią. Jednym z głównych założeń jest ograniczanie emisji np. poprzez popularyzację elektromobilności czy walka za smogiem poprzez instalacje ogrodów wertykalnych.
Cel 12: Zapewnić wzorce zrównoważonej konsumpcji i produkcji
Eksperci zakładają, że jeśli nie zmienimy swoich nawyków i stylu życia, a populacja do 2050 roku osiągnie oczekiwane 9.6 miliarda osób, nasza planeta zwyczajnie nie da rady nas utrzymać. Potrzebne byłyby wtedy 3 planety identyczne do Ziemi, żeby zapewnić nam wystarczającą ilość zasobów naturalnych. Niestety nie mamy dwóch dodatkowych planet na zbyciu, więc zmiana postaw konsumenckich jest niezbędna. Producenci muszą zatem skupić się na równoważeniu produkcji, ograniczaniu zasobów, a konsumenci muszą te zmiany napędzać. Państwa muszą wprowadzać programy walki z marnowaniem żywności i lepszej jej dystrybucji, efektywniej segregować i recyklingować odpady, a przede wszystkim – edukować.
Cel 13: Podjąć pilne działania w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i ich skutkom
Przechodzimy w końcu do czysto ekologicznych założeń. Jako, że świat przestał lekceważyć zmiany klimatu, a dowody na jego nienaturalne przyspieszenie są nieodparte, działania muszą zostać podjęte natychmiast. Ponownie, aby skutecznie walczyć z czymś tak wszechobecnym, niezbędne jest poparcie ludzi. Dlatego duży nacisk w tym punkcie Agendy kładzie się na edukację i budowanie społecznej świadomości oraz poczucia odpowiedzialności. Każdy kraj jest zobowiązany także do szukania i jak najszybszego wdrażania rozwiązań ograniczających emisję gazów cieplarnianych.
Cel 14: Chronić oceany, morza i zasoby morskie oraz wykorzystywać je w sposób zrównoważony
To, co jest najważniejsze dla naszego klimatu i podtrzymywania życia w ogóle, to bezsprzecznie oceany. To w nich znajduje się 97% wody dostępnej na Ziemi i to w nich żyje 99% organizmów. Ta sytuacja jednak drastycznie się zmienia, trzeba zatem chronić otwarte wody na wszelkie możliwe sposoby. Przede wszystkim należy ograniczyć zanieczyszczenie mórz – zarówno bezpośrednie jak to spływające z rzek. Jako, że większość łowisk na świecie jest wyeksploatowanych całkowicie lub niemal całkowicie, trzeba rozprawić się z niezrównoważonym rybołówstwem i nielegalnym kłusownictwem. Celem jest także objęcie ochroną prawną co najmniej 10% powierzchni wybrzeży i mórz do 2050 roku.
Cel 15: Chronić, przywrócić oraz promować zrównoważone użytkowanie ekosystemów lądowych, zrównoważone gospodarowanie lasami, zwalczać pustynnienie, powstrzymywać i odwracać proces degradacji gleby oraz powstrzymać utratę różnorodności biologicznej
Lasy są domem dla 80% gatunków wszystkich lądowych gatunków roślin i zwierząt. Ludzkie zapotrzebowanie na zasoby, które oferuje las (w tym ziemię, która niezbędna jest pod uprawy) spowodowało wycięcie 3,3 miliona hektarów tych ekosystemów w ciągu zaledwie 5 lat. Powoduje to zatrważającą utratę bioróżnorodności i pustynnienie ziemi, a w efekcie zjawisko, które nazwane zostało już oficjalnie 6 wymieraniem gatunków. W tym przypadku nasze wybory konsumenckie także mają ogromne znaczenie (np. dieta wegańska pozwala w znacznej mierze ograniczyć zużycie ziemi i zanieczyszczenie środowiska). Rządy krajów stawiać mają z kolei na obejmowanie prawną ochroną lasów pierwotnych i lasów w ogóle, korzystać z nich w zrównoważony i niezagrażający środowisku sposób oraz chronić gatunki cenne, a ograniczać rozprzestrzenianie się inwazyjnych, obcych.
Cel 16: Promować pokojowe i inkluzywne społeczeństwa, zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz budować na wszystkich szczeblach skuteczne i odpowiedzialne instytucje, sprzyjające włączeniu społecznemu
Wszystko to udać się może tylko, jeśli w społecznościach ludzkich panować będzie względny pokój i dobrobyt. Ważne jest też, abyśmy wszyscy razem brali odpowiedzialność za powyższe cele i dążyli do ich wdrażania. Zwalczać trzeba zatem korupcję, promować sprawiedliwość na szczeblu krajowym. Należy walczyć zarówno z nierównościami społecznymi, jak i przemocą w ich obrębie. Przedsiębiorstwa z kolei powinny być transparentne i promujące integrację krajów rozwijających się.
Cel 17: Wzmocnić środki wdrażania i ożywić globalne partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju
Zjednoczeni w działaniu muszą być zarówno obywatele, jak i rządy oraz przedsiębiorstwa. Promowane mają być finansowe współprace międzynarodowe i długoterminowe inwestycje zagraniczne. Najlepiej oczywiście, jeśli dotyczyłyby krajów rozwijających się i obejmowały sektor zrównoważonej energetyki, transportu oraz postępu technologicznego.
Skąd na to wszystko pieniądze?
W lipcu 2015 roku, w stolicy Etiopii ustalono, że każdy kraj członkowski Unii Europejskiej, który dołączył do niej po 2004 roku (w tym Polska), będzie dążył do przeznaczenia 0,33% dochodu narodowego brutto na oficjalną pomoc finansową w realizacji celów Agendy. Pozostałe państwa członkowskie przeznaczyć mają rocznie 0,7% DNB.
Jak radzi sobie Polska?
Polska perspektywa wdrażania działań na rzecz zrównoważonego rozwoju określona została w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) i obejmuje w większości wyeliminowanie ubóstwa poprzez wzrost zamożności mieszkańców. Niestety kwestia ekologiczna w naszym kraju została zepchnięta na drugi plan. Oczywiście trochę mówi się o zrównoważeniu przemysłu, ale wydaje się to być kierowane w dużej mierze zachowaniem poprawności.
Jeśli chcecie przeczytać w szczegółach, jak z realizacją celów zrównoważonego rozwoju radzi sobie Polska, zapraszamy TUTAJ.
Źródła:
http://www.unic.un.org.pl/files/164/Agenda%202030_pl_2016_ostateczna.pdf
https://www.polskapomoc.gov.pl/Agenda,Zrownowazonego,Rozwoju,2030,2370.html
https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/
Jeśli podoba Ci się treść na blogu, możesz podziękować za moją pracę stawiając mi wirtualną kawę:
